Τα δύο βασικά συστήματα διακυβέρνησης που υπάρχουν είναι το κοινοβουλευτικό και το προεδρικό. Το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι εκείνο στο οποίο επικεφαλής της κυβέρνησης είναι ο πρωθυπουργός. Πρωθυπουργός γίνεται ο αρχηγός του κόμματος που κερδίζει την πλειοψηφία των εδρών στις βουλευτικές εκλογές ή εκείνος που θα προκύψει από μια συνεργασία κομμάτων, που μαζί διαθέτουν την πλειοψηφία των εδρών. Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια της θητείας της η κυβέρνηση χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή, το συνήθως συμβαίνον είναι ότι παραιτείται και προκηρύσσονται εκλογές, ώστε ο λαός να δώσει νέα εντολή (αρχή της δεδηλωμένης). Στο προεδρικό σύστημα επικεφαλής της κυβέρνησης είναι ο Πρόεδρος, ο οποίος εκλέγεται απευθείας από τον λαό και η παραμονή του στην προεδρία δεν εξαρτάται από το πόσες έδρες διαθέτει το κόμμα του στη Βουλή ή από το ποια κόμματα τον υποστηρίζουν.
Στα 60 χρόνια λειτουργίας της Κυπριακής Δημοκρατίας επιτυγχανόταν συνήθως η απρόσκοπτη λειτουργία της κυβέρνησης, μέσω συνεργασιών κομμάτων που διέθεταν την πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή. Έγιναν δε σε αρκετές περιπτώσεις συνεργασίες κομμάτων για ανάδειξη του προέδρου της Δημοκρατίας είτε στον πρώτο γύρο είτε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να μην αντιμετώπιζε ιδιαίτερα προβλήματα στη ψήφιση των νομοσχεδίων που κατέθετε στη Βουλή. Δεν υπήρξε επίσης περίπτωση να μην υπερψηφιστεί ο κρατικός προϋπολογισμός και ο λόγος είναι ότι το ΔΗΚΟ υπερψήφιζε πάντα. Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός, πέραν των σταθερών κονδυλίων για μισθούς, συντάξεις κ.α. αποτελεί και το βασικό εργαλείο άσκησης πολιτικής, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα, ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ αλλά και μικρότερα κόμματα, καταψήφισαν, ως αντιπολίτευση, σε αρκετές περιπτώσεις τον κρατικό προϋπολογισμό, με την αιτιολογία ότι δεν συμφωνούσαν με την φιλοσοφία του και αυτό δεν θεωρήθηκε ποτέ αντιδεοντολογικό.
Φέτος υπάρχει πρόβλημα. Το ΔΗΚΟ απαιτεί ότι για να υπερψηφίσει τον προϋπολογισμό θα πρέπει να αφεθεί η Ελεγκτική Υπηρεσία να επιτελέσει τα καθήκοντα της, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους και κυρίως να την αφήσουν να εξετάσει τους φακέλους των πολιτογραφήσεων. Το ότι αυτό το αίτημα συνδέθηκε με την ψήφιση του προϋπολογισμού είναι ασφαλώς ένα είδος εκβιασμού. Από την άλλη παρόλο ότι το διακύβευμα για την κυβέρνηση είναι πολύ μεγάλο, εντούτοις δεν επιτρέπει στην Ελεγκτική Υπηρεσία να εξετάσει τους φακέλους των πολιτογραφήσεων, με την αιτιολογία ότι διορίστηκε Ερευνητική Επιτροπή και ότι ο Γενικός Εισαγγελέας τη συμβούλευσε να μην επιτρέψει τον έλεγχο.
Για επίλυση αυτής της κρίσης ο τέως Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας κ. Κώστας Κληρίδης εισηγήθηκε να επιτραπεί στην Ελεγκτική Υπηρεσία να ασκήσει έλεγχο επί των πολιτογραφήσεων υπό τον όρο αυτή να αυτοδεσμευτεί δημόσια ότι δεν θα προβεί σε οποιαδήποτε ενδιάμεση ή τελική έκθεση της επί οποιωνδήποτε υποθέσεων ήθελε εξετάσει στην πορεία, μέχρι την πλήρη αποπεράτωση των εργασιών της Ερευνητικής Επιτροπής και έκδοση της τελικής Έκθεσης της.
Την πολύ καλή, κατά τη γνώμη μου, αυτή εισήγηση την δέχθηκε τόσο το ΔΗΚΟ όσο και ο Γενικός Ελεγκτής, αλλά την απέρριψε η Κυβέρνηση και ο ΔΗΣΥ. Η στάση αυτή της κυβέρνησης γεννά ερωτηματικά. Και το κύριο ερώτημα είναι γιατί δεν δέχεται αυτή την πρόταση η οποία πράγματι επιλύει την κρίση. Αφού για την κυβέρνηση και τον ΔΗΣΥ είναι αδήριτη ανάγκη η ψήφιση του προϋπολογισμού και αν δεν ψηφιστεί θα έχει καταστροφικές συνέπειες, όπως λένε, γιατί δεν δέχονται την πολύ σοφή πρόταση του κ Κληρίδη.
Η κοινή λογική λέει ότι όταν το διακύβευμα είναι δυσανάλογο ενός αιτήματος, δέχεσαι το αίτημα και προχωρείς. Πολύ περισσότερο τώρα που έχει μπροστά της μια πρόταση τρίτου ανεξάρτητου προσώπου η αποδοχή της οποίας δεν θα σημαίνει ούτε ότι υπέκυψε στον εκβιασμό ούτε ότι μειώνει την εικόνας της.
Με βάση λοιπόν τα πιο πάνω δεδομένα ο κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος δικαιούται να υποψιάζεται ότι φοβάται πολύ η Κυβέρνηση από τον έλεγχο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, έλεγχο που αργά ή γρήγορα δεν θα μπορέσει να αποφύγει, έστω και μετά την έκδοση του πορίσματος της Ερευνητικής Επιτροπής. Δεν μπορεί να εξηγηθεί διαφορετικά από τη μια να τονίζει ότι η μη ψήφιση του προϋπολογισμού θα είναι μια καταστροφή για τον τόπο και από την άλλη να μην δέχεται τίποτε. Το γεγονός όμως ότι δεν δέχθηκε, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, την πολύ καλή εισήγηση του κ. Κληρίδη (προσωπικά εύχομαι να την αποδεχθεί στην πορεία) σημαίνει ότι αναλαμβάνει και την ευθύνη της μη ψήφισης του κρατικού προϋπολογισμού. Και ανάληψη ευθύνης, κατά τη δική μου άποψη, σημαίνει και προκήρυξη προεδρικών εκλογών για να λυθεί το αδιέξοδο.
Παρόλο που δεν έχουμε κοινοβουλευτικό σύστημα, εντούτοις χωρίς την στοιχειώδη εμπιστοσύνη της Βουλής δεν μπορεί καμία κυβέρνηση να λειτουργήσει. Αυτή η κυβέρνηση για 7 χρόνια απολάμβανε της εμπιστοσύνης της Βουλής, δηλαδή του λαού. Τώρα δεν την απολαμβάνει ούτε στοιχειωδώς και συνεπώς αν η ίδια οδηγήσει τα πράγματα στη μη ψήφιση του προϋπολογισμού, τότε η μόνη οδός της είναι η προκήρυξη προεδρικών εκλογών.
